Πειθαρχικό δίκαιο-«ηλεκτροσόκ» στο Δημόσιο: Απολύσεις, πρόστιμα και πάγωμα μισθών από το 2026

Με ανάμεικτα συναισθήματα υποδέχονται οι εργαζόμενοι στο Δημόσιο το νέο πειθαρχικό δίκαιο που ψηφίστηκε από τη Βουλή και αναμένεται να τεθεί σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2026. Για την κυβέρνηση, πρόκειται για μια αναγκαία μεταρρύθμιση που θα επιταχύνει τις διαδικασίες, θα βάλει τέλος στη χρόνια ατιμωρησία και θα ενισχύσει τη διαφάνεια. Για τους ίδιους τους υπαλλήλους, όμως, το νέο πλαίσιο συνιστά μια «τιμωρητική μηχανή» που αντιμετωπίζει τον εργαζόμενο ως ύποπτο και όχι ως στέλεχος που χρειάζεται στήριξη.

Οι ποινές που αλλάζουν τον χάρτη στο Δημόσιο

Η πιο ηχηρή αλλαγή είναι η οριστική παύση για όσους αρνηθούν να συμμετάσχουν σε δύο συνεχόμενες αξιολογικές περιόδους. Ουσιαστικά, η αξιολόγηση μετατρέπεται σε όπλο πίεσης: ο υπάλληλος δεν έχει πια την επιλογή να εκφράσει διαφωνία, καθώς η άρνηση συνεπάγεται άμεσο κίνδυνο απώλειας εργασίας.

Παράλληλα, προβλέπονται σκληρές οικονομικές κυρώσεις:

• Στέρηση μισθολογικού κλιμακίου από 1 έως 5 χρόνια, με αποτέλεσμα πάγωμα αποδοχών και στασιμότητα στην εξέλιξη.

• Αφαίρεση έως 4 κλιμακίων, που ισοδυναμεί με «διαγραφή» ετών υπηρεσίας και επαγγελματικής πορείας.

• Απαγόρευση ανάληψης καθηκόντων προϊσταμένου, από 1 έως 5 χρόνια, αποκλείοντας την πρόσβαση σε θέσεις ευθύνης και καθυστερώντας οποιαδήποτε προοπτική ανέλιξης.

• Επιβολή προστίμων έως και 5 μηνών αποδοχών ή, σε ειδικές περιπτώσεις, μέχρι 100.000 ευρώ – ποσά που οι συνδικαλιστές χαρακτηρίζουν «οικονομική εξόντωση».

Η νέα αρχιτεκτονική του πειθαρχικού

Το νομοσχέδιο φέρνει και οργανωτικές αλλαγές:

• Δημιουργείται ενιαίο Πειθαρχικό Συμβούλιο, με στόχο την ταχύτερη εκδίκαση υποθέσεων. Η κυβέρνηση μιλά για τέλος στις καθυστερήσεις που κρατούσαν επί χρόνια σε εκκρεμότητα πειθαρχικά παραπτώματα.

• Ενισχύεται ο ρόλος της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας, της οποίας ο Διοικητής μπορεί να παρεμβαίνει όταν διαπιστώνει αδράνεια ή κίνδυνο παραγραφής. Εργαζόμενοι και νομικοί, όμως, εκφράζουν φόβους για «υπερσυγκέντρωση εξουσιών» και περιορισμό των εγγυήσεων υπεράσπισης.

Οι αντιδράσεις των εργαζομένων

Οι συνδικαλιστικοί φορείς μιλούν για «πλαίσιο εκφοβισμού» που μετατρέπει την αξιολόγηση σε τιμωρητικό μηχανισμό. «Αντί να ενισχύεται η επιμόρφωση και η στήριξη, προωθείται ένα καθεστώς ποινών και εκβιασμών», δηλώνουν χαρακτηριστικά.

Σύμφωνα με τα συνδικάτα, το νέο σύστημα:

• Υπονομεύει τα εργασιακά δικαιώματα, καθώς συνδέει την αξιολόγηση με την απόλυση.

• Δημιουργεί μισθολογική ανασφάλεια, αφού η απώλεια κλιμακίων ή το πάγωμα μπορεί να πλήξει σοβαρά το οικογενειακό εισόδημα.

• Δίνει υπερβολικές αρμοδιότητες σε ελεγκτικούς μηχανισμούς, χωρίς επαρκή αντίβαρα προστασίας.

Η κυβερνητική θέση

Από την άλλη πλευρά, κυβερνητικοί κύκλοι υπερασπίζονται τις αλλαγές ως «αναγκαίες για ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό Δημόσιο». Τονίζουν ότι η ταχύτητα στις διαδικασίες θα αποκαταστήσει το αίσθημα δικαιοσύνης και θα βάλει τέλος σε φαινόμενα κωλυσιεργίας. «Δεν μπορεί ένας υπάλληλος που έχει υποπέσει σε σοβαρά παραπτώματα να περιμένει 7 και 8 χρόνια για να κριθεί», υποστηρίζουν χαρακτηριστικά.

Επισημαίνουν, επίσης, ότι η ενίσχυση της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας θα λειτουργήσει ως «εγγύηση αντικειμενικότητας» και όχι ως απειλή.

Ο κίνδυνος για μια «κουλτούρα φόβου»

Παρά τις διαβεβαιώσεις, η πλειονότητα των εργαζομένων βλέπει πίσω από το νέο πειθαρχικό δίκαιο μια λογική παραδειγματικής τιμωρίας. Η απειλή της απόλυσης λόγω αξιολόγησης, η οικονομική πίεση από τα πρόστιμα και η μισθολογική καθίζηση που επιφέρουν οι ποινές δημιουργούν, όπως λένε, «ένα Δημόσιο φοβισμένο και πειθαρχημένο με το ζόρι».

Ειδικοί στην εργατική νομοθεσία σημειώνουν ότι «η ισορροπία ανάμεσα στη λογοδοσία και στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων είναι λεπτή – και εδώ φαίνεται να γέρνει επικίνδυνα προς τη μονομερή αυστηρότητα».

Τι έρχεται από το 2026

Το βέβαιο είναι ότι από το νέο έτος το Δημόσιο μπαίνει σε μια νέα εποχή. Για κάποιους, αυτή θα είναι η εποχή της διαφάνειας και της λογοδοσίας. Για άλλους, θα είναι η εποχή της ανασφάλειας και της καταστολής. Σε κάθε περίπτωση, οι δημόσιοι υπάλληλοι μπαίνουν σε έναν μαραθώνιο προσαρμογής, με το βλέμμα στραμμένο σε ένα πειθαρχικό δίκαιο που αλλάζει ριζικά τις ισορροπίες της εργασιακής τους καθημερινότητας.

Μ.Κ.